امانی: اصل 50 قانون اساسی، تکلیف را بر سازمان محیط زیست گذاشته است؛ آموزش در همه چیز حرف اول را می زند. ممکن است ما استنباطی از محیط زیست داشته باشیم ولی آموزش می تواند در فرهنگسازی و حفظ محیط زیست تاثیرگذار باشد. آلودگی هوای تهران که دورتادور آن کوه ها هستند را ببینید. اگر چنانچه صندوق ملی حفظ محیط زیست در برنامه چهارم که در واقع برنامه کوتاه مدت کشور بود، افتتاح و مستقر و در سند ملی توسعه محقق می شد، اینطور بود که باید سند محیط زیست هم همراه با پروژه ها ارائه می شد. یعنی برای مثال در ساخت کارخانه ها، محیط زیست به طور ویژه مد نظر قرار می گرفت. عده ای در برابر محیط زیست مقاومت می کنند و فکر می کنند خانم دکتر ابتکار مخالف توسعه است. اگر قرار بود انسان توسعه یافته نشود و کشور توسعه نیابد، انسان باید غارنشین می ماند، چون نباید دست به هیچ تغییری در محیط زیست می زد، اما چطور شده که کشورهای پیشرفته ضمن حفظ محیط زیست توسعه هم پیدا کردند؟ بالاخره زیربنای توسعه، نیروی انسانی است و اساس و پایه نیروی انسانی هم خانم ها و دختران هستند، یعنی اگر این باورمان شود که همه آحاد جامعه دخیلند ولی زنان و دختران به عنوان تسهیل گران حفاظت از محیط زیست هستند، بسیار موثر خواهد بود.

سند جامع محیط زیست که خانم دکتر ابتکار در دولت آقای خاتمی تدوین کرده بود، می گفت در کنار توجیه اقتصادی، فنی آن طرح که می خواهند از تسهیلات بانکی مجوزهای لازم را برای طرح صنعتی یا فرق نمی کند خانه سازی یا کشاورزی بگیرند، در کنار آن باید سند حفظ و توسعه محیط زست هم ارائه می کردند که این مغفول ماند.

با آموزش از دوره پیش دبستانی یعنی از زمان 3 یا 4 سالگی می توان حساسیت نسبت به محیط زیست را در جامعه نهادینه کرد. از یک طرف هم کشور به سمت توسعه حرکت می کند و حمایت از کسب و کار از وظایف اصلی دولت تدبیر و امید است. روانشناسان معتقدند آموزش هایی که در انسان تا سه سالگی داده می شود زمینه اصلی آموزش است و بعد از آن افراد هرچند سال عمر کنند تکمیل آن آموزش هایی است که در دوران کودکی دیده اند؛ برای همین من آموزش را بسیار موثر می دانم.

*ما برای مسایل مختلف آموزه های مذهبی را همواره به کار گرفتیم و سعی کردیم از دریچه مسایل شرعی و اخلاقی و مذهبی به مسایل مختلفی که مبتلا به آن هستیم اعم از مسایل بهداشتی و درمانی تا مسایل فلسفی واقتصادی نگاه کنیم. شما که در حوزه محیط زیست درگیر شدید و در ماه ها و روزها و سال های آینده بیشتر درگیر خواهید شد چگونه می خواهید از دریچه دینی با مسایل مواجه شوید و چگونه می خواهید امکان دینی را برای حفظ محیط زیست یا جلوگیری از تخریب محیط زیست به کار گیرید؟

امانی: باورهای اصیل مردم ایران در تمام ادیان و ادیانی که اهل کتاب هستند موثر است. اکثریت مردم ایران مسلمانند و مبلغ های واقعی دین و آن بخش از جمعیت تحصیل کرده که مسایل روز را با باورهای دینی خود عجین می کنند موضوعات مختلف مثل محیط زیست را هم می بینند. در این زمینه مبلغان دینی بسیار تاثیرگذارند. دینی که سفارش کرده آب دهنت را زمین نینداز و رفتار مناسب با حیوانات را توصیه کرده است و اینقدر ریز و دقیق شده، طبیعی است برای حفظ محیط زیست نیز به عنوان یک سرمایه خدادادی راهکار و توصیه کرده و می توان این موارد را استخراج کرد. امیدوارم مبلغان دینی به ویژه مراجع تقلید در درس های خود توجه به محیط زیست را توصیه کنند. مبلغانی که در تلویزیون می آیند، احادیث مرتبط با حفظ محیط زیست را بازگو کنند. همین آلودگی هوا را چه کسی ایجاد کرده است؟ روشن است که ما انسان ها ایجاد کردیم. چطور می شود بحث ظلم مطرح شود اما از ظلمی که در اثر بی توجهی به محیط زیست برای مردم ایجاد می شود سخن نگفت. ظلم این نیست که حتما دست در جیب کسی کنند و پول او را بردارند اما این چون قابل لمس است بیشتر نمود پیدا می کند.

وقتی آلودگی ایجاد می کنیم به دیگران ظلم می کنیم، به آن پیرمرد و آن بچه ظلم می کنیم. وقتی لازم نیست من ماشین را بیرون بیاورم اما از آن استفاده می کنم به هموطنم ظلم می کنم. البته مشکلات دیگری است که دولت ها باید حل کنند، آنقدر باید وسایل نقلیه زیاد و ارزان شود که استفاده از خودروهای شخصی کم شود. یکی از احادیث بسیار معروف ائمه این است که پیشگیری بسیار اولاتر از درمان است. این حدیث به طور علمی در همه جا هست، اگر در آموزش یک واحد هزینه شود، از مسائل و مشکلات بعدی پیشگیری می شود. ضعف آموزش از جایی مشخص می شود که تولید زباله ایرانی ها بسیار بیشتر از متوسط جهان است و این یکی از مشکلات عدیده است و موجب آلودگی درختان و خاک می شود. در دین توصیه شده آب را نباید آلوده کرد و می بینیم پیشینیان به این توصیه ها توجه بیشتری داشتند اما الان اینقدر عجله است که...

*دقیقا الان در زندگی سریع و ماشینی از خودروهای بی کیفیت و بنزین های بی کیفیت استفاده می شود. می دانیم در مناطق روستایی و حتی شهرستان های کوچک، تخریب محیط زیست به صورت جدی نیست و بیشتر از همه در مراکز شهرها و شهرهای بزرگ است. به خصوص چند شهر بزرگ مثل تهران و اراک که شهر صنعتی است یا مشهد که شهر توریستی است. الان شما چطور می خواهید جلوی روند تخریب محیط زیست را بگیرید محیط زیست الزاما منظور آب و هوای شهری نیست، کوه ها و معادن است، دریاچه ها است. به خصوص دریاچه ارومیه که به عنوان نمونه بارز و چشمگیری است. من چند روز پیش عکسی دیدم از دریاچه هامون و تالاب گاوخونی که همه اینها خشک شدند.

امانی: بله خشک شدند یا آلودگی دارند.

*برای این موضوعات چه برنامه ای دارید؟

امانی: حوزه کاری من در کنار معاونت های سازمان و در راس آنها خانم دکتر ابتکار و بعد معاونت ها و پرسنل زحمت کش دانش آموخته سازمان محیط زیست است. تعداد همکارهای خانم ما خیلی زیاد است که می توانیم با دو نگاه به مسایل بنگریم. یک نگاه درون سازمانی برای آموزش توانمند سازی و قادرسازی خود مجموعه و درون سازمان، یعنی به عنوان نزدیکترین افراد به سیاستگذاری کلان سازمان، مسایل را تسهیل و روان سازی و مسیر را آماده کنیم. یک بخش هم نگاه برون سازمانی و مردم کشور هستند. بنده در کنار سایر همکاران و ارتباطاتی که می توانیم با ان جی او ها بگیریم فعالیت می کنم تا ان جی اوها نیز در این زمینه تقویت شوند.

*من می خواستم برسم به همین بحث ان جی اوها و بحث خانواده...

امانی: می توانیم از اینها کمک بگیریم، بدون اینکه اینها وظیفه دولتی داشته باشند. بسیاری از زنان و مردان فعال وجود دارند؛ مثلا سیزده بدر را ببینید، به دامن طبیعت می رویم و می خواهیم خوش بگذرانیم ولی آسیبی که به طبیعت می زنیم در واقع حق نسل های بعدی را از بین می بریم و می گوییم یک نفر دیگر بیاید جمع کند یا همین شهرهای بزرگ را که مثال زدید؛ جدای از آلودگی هوا اگر یک دوربین مخفی باشد یا اصلا دوربین مخفی هم نباشد بروید مصاحبه کنید آقا شما شیشه بنز و پورشه خود را پایین کشیدید و زباله آب میوه ای که خورده بودید را در جوی یا خیابان انداختید؛ خب این می شکند و ماشین دیگری از روی آن رد می شود و مشکل ایجاد می شود، فکر می کنید چه پاسخی می شنوید؟

هر کدام از ما باید این را درک کنیم که مسوول دفع درست و مناسب زباله ای که خود تولید کردیم، هستیم. این بخشی از رفتارهای فردی است و جامعه از مردمش تشکیل شده است. یک بخش هم مکان های گروهی و جمعی است. الان چقدر در بیمارستان ها به مسایل زیست محیطی توجه می شود؟ بیمارستان اصلی ترین و نزدیکترین ارگانی است که می تواند در حفظ محیط زیست و آموزش به دیگران و حفظ کیان محیط زیست تاثیرگذار باشد در حالی که آلودگی بسیار زیادی در بیمارستان هاست. اکنون چقدر در بیمارستان ها لیوان های یکبار مصرف و ظروف پلاستیکی وجود دارد؟ پزشکان می دانند ظروف یکبار مصرف سرطان زاست و از چرخه عرضه خارج شده است اما هنوز در بیمارستان های ما متاسفانه غذای گرم هم در آن ریخته می شود. سال های سال است که کشورهای اروپایی کارخانه های تولید این مواد را به کشورهای جهان سوم فروختند و خودشان آنها را ملغی کردند. در حال حاضر در کشورهای پیشرفته شیر در ظرف های پلاستیکی عرضه نمی شود و شیر دوباره با شیشه عرضه می شود حتی اگر در ظروف پلاستیکی عرضه شود در چرخه بازیافت برمی گردد و تحویل فروشگاه داده می شود تا از آن طریق بازیافت شود، یعنی دور نمی اندازند ولی شما دور تا دور اتوبان ها را بروید ببینید، مثل دشت هایی که در مسیر اتوبان ها هستند، کیسه های پلاستیکی و ظروف پلاستیکی تا هرجا که چشم کار می کند ریخته شده است.

در حال حاضر به دلیل خشک شدن دریاچه ارومیه، هامون و گاوخونی و سایر تالاب ها پرنده ها دیگر به کشور ما نمی آیند و قهر کردند چون جایی برای زندگی ندارند.

*شما به بحث ان جی اوها اشاره و بر بحث آموزش تاکید کردید.  یک سری جمع هایی وجود دارد که هیچ جا ثبت نشدند و اتفاقا حضور فعال دارند، جلساتی که خانم ها برگزار می کنند برای دعا یا سفره های مذهبی و نذر و نیازها...

امانی: که خیلی هم زیاد است.

*و قدرت اثرگذاری عجیبی دارد، برعکس ان جی اوهایی که به صورت مدرن فعالیت می کنند .هم پیام و هم اثر این جمع ها یک شبکه ارتباطی قدرتمند است ...

امانی: و می تواند شبکه آموزشی گسترده ای را به وجود بیاورد.

*شما برنامه ای برای ارتباط با این شبکه اجتماعی غیررسمی اما واقعی و قدرتمند دارید؟

امانی: اتفاقا با شما هم عقیده ام. در واقع در ذهنم هست که این جمع ها را از طریق مدیرکل آموزش وارد کنیم. من فقط می توانم این ارتباط را تسهیل کرده باشم و به عنوان رابط عمل و هماهنگ کنم. به نظر من هر جا که اکثر مردم هستند حتی مثل سربازخانه ها، بسیج یا جاهای دیگر مثل جلسه های خانم ها می تواند در امر آموزش محیط زیست بسیار موثر باشد. منتها باید متولیان اصلی سازماندهی شوند، چون همه خانم ها که نمی توانند بروند در خانه مردم. یکجورهایی من هم معتقدم باید مرتبط باشیم و امیدوار هم هستیم. من زمانی در ارومیه با خانم سیدپیران که خدا رحمتشان کند در ارتباط بودم. ایشان از خانم های نیک روزگار بودند و از زمان های گذشته در این حوزه فعال بودند و زن تاثیرگذاری بودند. می توانم بگویم بیش از 50 درصد خانم هایی که قرآن آموزش دیدند و آموزش می دهند از شاگردان این خانم بودند. وقتی با ایشان مرتبط بودیم، پیشنهادمان این بود وقتی قرآن کتاب زندگی ما مسلمان هاست به این معنی نیست که آن را بگذاریم در طاقچه بلکه باید آن را بخوانیم و از آن استنباط کنیم و مطابق با مسایل روز با آن حرکت و در زندگی آن را عملی کنیم. همین خانم هایی که روضه می خوانند، نذر می دهند در اعیاد و عزاها مراسم می گیرند، اینها می توانند یک بخش برنامه خود را توجه به محیط زیست اعلام کنند. ان شاالله حتما این پیشنهاد را به حوزه آموزشی سازمان محیط زیست می دهیم و مطمئنا دوستان کارشناس توانمند این سازمان هم برنامه هایی دارند که باید تسهیل شود و بتوانند وارد شوند و در آموزش جامعه مخصوصا زنان و خانواده تاثیر بگذارند.

* به غیر از مساجد، هیات های مذهبی وجود دارد که در محله ها و در سرتاسر کشور هستند. اینها در ایام ماه مبارک رمضان یا اعیاد مهم مثل عید قربان، عید فطر، بعثت پیامبر (ص) و عید غدیر و ده روز ایام محرم به شدت قدرت سازماندهی دارند. برای این تشکل های مذهبی غیر رسمی ثبت نشده ای که در چرخه جامعه مدنی ما تعریف نمی شوند، ولی حضور دارند و واقعا جامعه مدنی از آنها شروع می شود، چه فکری دارید؟

امانی: برگردیم به اصل 50 قانون اساسی. یکی از وظایف محیط زیست آموزش برای حفظ محیط زیست است. باید آموزش داده شود که در این زمینه هم با یکدیگر هم نظریم. دقت کنیم که انقلاب را با دست مردم و 8 سال دفاع مقدس را با مردم حرکت کردیم و روشن است که این استقامت از عهده هیچ دولتی بدون کمک مردم بر نمی آمد. در واقع این سرمایه عظیم مردمی همیشه پشتوانه قدرتمندی است و هر کسی رو به طرف مردم بگیرد و از مردم کمک بخواهد و دوستی خود را ثابت کند مطمئنا مردم این توجه را برمی گردانند و وظیفه سازمان محیط زیست برطبق اصل 50 قانون اساسی نیز همین است.

*سرمایه گذاری بر این گروه هاست؟

امانی: یک بخشی حفظ محیط زیست است و یک بخشی همین ارتباطات و آموزش و حمایت و مشارکت مردمی برای حفظ محیط زیست است. مگر کارمندان محیط زیست چندنفرند؟ اتفاقا حامیان محیط زیست باید به تعداد مردم ایران باشد.

*یعنی شما می خواهید شعار هر شهروند یک محیط یار را عملی کنید؟

امانی: بله همه با هم با کارشناسان، مدیران و معاونان سازمان می توانیم این کار را کنیم. ما شروع و تقویت می کنیم، سرعتش را بیشتر می کنیم، یک حرکت ماندگار همیشه ماندنی است و آموزش هم ماندنی است. حضرت علی می فرمایند: هر کس به من کلمه ای آموخت مرا بنده خود کرد یا حضرت رسول اکرم(ص) در ازای آموزش، اسیر آزاد می کنند. با استناد به چنین رفتارهایی، می توان گفت اصلی ترین پایه احادیث، آموزش است. مطمئنا آموزش محیط زیست نیز بسیار با اهمیت و تاثیرگذار است و من امیدوارم قبل از اینکه ما حرکت کنیم شما روزنامه نگاران که قلمتان هم تواناست و هم سایت پربیننده ای دارید، از طریق همین مصاحبه ها آموزش و توجه به محیط زیست را شروع کنید. اصلا ائمه جماعت چرا در ارتباط با محیط زیست حرف نزنند؟ آنها در ارتباط با مسایل سیاسی روز و برای حفظ کیان کشور صحبت می کنند و بخش مهم حفظ کیان کشور، حفظ محیط زیست است. خیلی از جوان های ما در 8 سال جنگ برای حفظ کشور از دست رفتند، اینها یک قبر یا نماد دارند، وقتی به خوزستان سفر می کنید و تخریب محیط زیست را در اثر جنگ تحمیلی می بینید، نخل های سرافراز خوزستان را هم می بینید و به عمق فاجعه بیشتر پی می برید و این یعنی همان تخریب محیط زیست که امیدواریم با همت همه مردم و مسوولان به سوی حفظ محیط زیست با بهره گیری از همه امکانات کشور حرکت کنیم.

جمعه, 15 آذر 1392